آموزش اندیکاتور DMI یا شاخص حرکت جهت دار

در بازارهای مالی، تشخیص جهت و قدرت روندها کلید موفقیت است. اندیکاتور DMI یا شاخص حرکت جهت‌دار، ابزاری قدرتمند در تحلیل تکنیکال است که به معامله‌گران کمک می‌کند تا با سنجش قدرت خریداران و فروشندگان، روندهای صعودی و نزولی را شناسایی کنند.

در این مقاله قرار است با اندیکاتور DMI آشنا شویم و ببینیم این ابزار چیست و چه کاربردی در تحلیل تکنیکال دارد. همچنین بررسی می‌کنیم که DMI چگونه محاسبه می‌شود و چطور می‌توان از آن در تحلیل روندهای بازار استفاده کرد. در پایان نیز با یک مثال عملی شیوه ترید با این اندیکاتور را آموزش می‌دهیم.

اندیکاتور DMI چیست؟‌

اندیکاتور DMI یا شاخص جهت‌دار، ابزاری برای سنجش قدرت و جهت روند قیمت است. این اندیکاتور از سه بخش تشکیل شده است: +DI (شاخص جهت‌دار مثبت)، −DI (شاخص جهت‌دار منفی) و ADX (شاخص میانگین جهت‌دار). +DI قدرت خریداران و −DI قدرت فروشندگان را نشان می‌دهد. ADX نیز قدرت کلی روند را مشخص می‌کند.

این شاخص در سال ۱۹۷۸ توسط جی. ولس وایلدِر (J. Welles Wilder) طراحی شد و از آن می‌توان برای شناسایی روندها، تعیین نقاط ورود و خروج و ارزیابی قدرت روند استفاده کرد. عملکرد آن به این صورت است که با مقایسه اوج‌ها و کف‌های قبلی نمودار، دو خط رسم می‌کند:

• خط حرکت جهت‌دار مثبت به نام +DI
• خط حرکت جهت‌دار منفی به نام −DI

همچنین یک خط سوم هم وجود دارد به اسم شاخص میانگین جهت‌دار یا ADX که قدرت روند صعودی یا نزولی را مشخص می‌کند.

وقتی +DI بالاتر از −DI باشد، یعنی فشار خرید و تمایل به رشد قیمت بیشتر است. برعکس، اگر −DI بالاتر باشد، نشان می‌دهد فشار فروش و احتمال افت قیمت بیشتر است. این موضوع به معامله‌گران کمک می‌کند تا جهت روند را بهتر تشخیص دهند. تقاطع این دو خط هم می‌تواند نشانه‌ای برای ورود یا خروج از معامله باشد.

نحوه محاسبه شاخص DMI

در این بخش قصد داریم محاسبه دستی اندیکاتور DMI را به‌صورت گام‌به‌گام یاد بگیریم. البته این شاخص معمولاً به‌صورت خودکار در ابزارهایی مثل تریدینگ‌ویو (TradingView) محاسبه می‌شود، اما یادگیری روش دستی آن می‌تواند به درک عمیق‌تر از ساختار و مفهوم DMI کمک کند.

گام اول: محاسبه +DM و -DM

محاسبه شاخص حرکت جهت‌دار مثبت (+DM) و شاخص حرکت جهت‌دار منفی (−DM) در هر دوره از مراحل اصلی برای استفاده از اندیکاتور DMI است. معمولاً این محاسبات برای بازه ۱۴ دوره‌ای انجام می‌شود.

• +DM برابر است با مقدار بالاترین قیمت فعلی منهای بالاترین قیمت دوره قبل
• −DM برابر است با مقدار کمترین قیمت دوره قبل منهای کمترین قیمت فعلی

از بین +DM و −DM، هرکدام که عدد بزرگتری بود آن را برای محاسبات بعدی استفاده می‌کنیم.

گام دوم: محاسبه TR یا محدوده واقعی

برای محاسبه دامنه واقعی (True Range) یا TR، سه مقدار را در هر دوره محاسبه کرده و بیشترین آن را انتخاب می‌کنیم:

1. بالاترین قیمت فعلی منهای پایین‌ترین قیمت فعلی
2. بالاترین قیمت فعلی منهای قیمت بسته شدن دوره قبل
3. پایین‌ترین قیمت فعلی منهای قیمت بسته شدن دوره قبل

گام سوم: هموارسازی

سپس باید میانگین‌های ۱۴ دوره‌ای برای +DM و −DM و TR را هموارسازی (Smooth) کنیم.

برای محاسبه ATR یا میانگین TR هموارسازی‌شده طبق روابط زیر پیش می‌رویم:

DM هموارسازی‌شده هم طبق رابطه زیر محاسبه می‌شود:

گام چهارم: محاسبه +DI و -DI

تا اینجای کار، تمام پارامترهای مورد نیاز را محاسبه کردیم که به +DI و −DI برسیم. طبق رابطه زیر محاسبات را انجام می‌دهیم:

گام پنجم: محاسبه شاخص جهت‌دار اختیاری (DX)

پس از بدست آوردن +DI و −DI باید DX را محاسبه کنیم:

شاخص میانگین جهت‌دار حرکت (ADX) یک میانگین هموارشده از مقادیر DX است. این شاخص به‌عنوان بخشی از اندیکاتور DMI قابل استفاده است. برای محاسبهٔ ADX، ابتدا باید دست‌کم برای ۱۴ دوره مقدار DX را به‌دست آورید، سپس با استفاده از روش هموارسازی، مقدار ADX محاسبه می‌شود.

اندیکاتور DMI چه چیزی به ما می‌گوید؟

شاخص حرکت جهت‌دار DMI بیشتر برای تشخیص جهت روند قیمت و صدور سیگنال‌های معاملاتی استفاده می‌شود.

مهم‌ترین سیگنال این اندیکاتور، تقاطع بین خطوط +DI و −DI است. زمانی که خط +DI از خط −DI عبور می‌کند و بالاتر می‌رود، این می‌تواند نشانه‌ای از شروع روند صعودی باشد و فرصتی برای ورود به معامله خرید ایجاد کند. در مقابل، اگر خط +DI به زیر خط −DI برود، احتمال شکل‌گیری روند نزولی وجود دارد و سیگنال فروش یا ورود به معامله فروش (Short) صادر می‌شود.

اگرچه این روش می‌تواند سیگنال‌های خوبی ارائه دهد، اما همیشه قابل اعتماد نیست. ممکن است بعد از ورود به معامله، روندی که انتظار داشتید اصلاً شکل نگیرد و معامله وارد ضرر شود.

از شاخص DMI می‌توان به‌عنوان ابزار تأیید روند یا سیگنال معامله نیز استفاده کرد. اگر +DI به‌طور قابل‌توجهی بالاتر از −DI باشد، نشان می‌دهد که روند صعودی قدرت دارد و این می‌تواند نشانه‌ای برای تأیید معامله خرید فعلی یا سیگنال خرید صادرشده از روش‌های دیگر باشد. برعکس، اگر −DI خیلی بالاتر از +DI قرار بگیرد، به‌معنای قدرت روند نزولی و تأیید معامله فروش است.

در تصویر بالا در تریدینگ ویو (TradingView)، نمودارهای صورتی و نارنجی به ترتیب −DMI و +DMI را نشان می‌دهد.

بیشتر بخوانید: آموزش کامل تریدینگ ویو

مزایا و معایب اندیکاتور DMI

مانند هر اندیکاتور دیگری، DMI نیز مزایا و معایب خاص خود را دارد. برخی از معایب آن قابل کاهش هستند، در حالی که برخی دیگر می‌توانند به مزیت تبدیل شوند. بسیاری از این موارد بستگی به سیستم معاملاتی و توانایی شما در بهینه‌سازی آن دارد.

مزایای استفاده از DMI

مزایای استفاده از DMI را به صورت زیر می‌توان خلاصه کرد:

• تفسیر سیگنال‌ها به طور نسبتاً ساده: سیگنال‌های اصلی از موقعیت خطوط نسبت به یکدیگر، جهت حرکت آن‌ها و فاصله بینشان به‌دست می‌آید. هرچه فاصله بین خطوط بیشتر باشد، روند قوی‌تر است. همچنین با مقایسه خطوط −DI و +DI نسبت به هم، نزولی یا صعودی بودن روند پیش‌بینی می‌شود.
• فیلتر کردن سیگنال‌های کاذب احتمالی: زمانی که یک اندیکاتور روندی از شکستن یک کانال سایدوی (بازار خنثی) خبر می‌دهد، DMI به معامله‌گران کمک می‌کند تا این شکستن را تایید و آغاز یک روند احتمالی را شناسایی کنند.
• اندیکاتور بسیار جامع و انعطاف‌پذیر: با ترکیب خط ADX، می‌توان جهت و قدرت روند را تشخیص داد. علاوه بر این، از این اندیکاتور می‌توان بر روی هر دارایی مالی استفاده کرد.
• انعطاف‌پذیری در ترکیب با سایر اندیکاتورها: این اندیکاتور ابزاری مفید برای تایید سیگنال‌های تولیدشده توسط اندیکاتورهای پیروی از روند، مانند میانگین‌های متحرک و اندیکاتورهای مومنتوم است. یک استراتژی رایج شامل استفاده از یک اندیکاتور روند به همراه دو اسیلاتور است، مثل DMI با RSI یا مکدی.

 سادگی فرمول‌های MACD واندیکاتور RSI با محاسبه پیچیده‌تر DMI آن‌ها را به مکمل همدیگر تبدیل می‌کند و تحلیل کلی را با ارائه دیدگاه‌های مختلف در مورد حرکات بازار تقویت می‌کند.

بیشتر بخوانید: اندیکاتور مکدی چیست

محدودیت‌ها و معایب DMI

مانند هر ابزار تکنیکال دیگر، DMI نیز معایب و محدودیت‌هایی دارد:

• سیگنال‌های کاذب مکرر در تایم‌فریم‌های پایین: استفاده از این اندیکاتور در تایم‌فریم‌های ۵ تا ۳۰ دقیقه توصیه نمی‌شود.
• تاخیر در سیگنال‌ها: سیگنال‌ها اغلب با تاخیر ارائه می‌شوند. این اندیکاتور جهت حرکت قیمت را زمانی تایید می‌کند که روند پیشرفت قابل توجهی داشته است. به همین دلیل، این اسیلاتور در تایم‌فریم‌های ۱ ساعته و بالاتر بهتر عمل می‌کند، جایی که روندها پایدارتر و طولانی‌تر هستند.
• مناسب برای بازارهای روندی: این اندیکاتور فقط برای بازارهایی که روند دارند مناسب است. در بازارهای خنثی، حتی با نوسانات بالا، کارایی این اندیکاتور پایین است.
• معتبرنبودن سیگنال‌ها در زمان نوسانات بالا: مشابه سایر اندیکاتورها، سیگنال‌های DMI در زمان نوسانات بالا باید نادیده گرفته شوند. این مورد شامل دوره‌های زیر یک ساعت، هنگام انتشار اخبار مهم و همچنین هنگام باز شدن جلسات معاملاتی مهم، مانند جلسه معاملاتی اروپا برای جفت ارز EURUSD است.
• استفاده همراه با اندیکاتورهای دیگر: معمولاً معامله‌گران از این اندیکاتور به‌عنوان یک ابزار مستقل استفاده نمی‌کنند. این اندیکاتور به‌عنوان یک ابزار تکمیلی برای فیلتر کردن سیگنال ابزارهای روندی و الگوها استفاده می‌شود، زیرا DMI به افزایش دقت و کاهش سیگنال‌های کاذب کمک می‌کند.

به عنوان مثال، شاخص DMI بخشی از یک سیستم بزرگ‌تر به نام شاخص میانگین حرکت جهت‌دار (ADX) است. با ترکیب جهت روند از DMI و قدرت روند از طریق ADX، تحلیل دقیق‌تری به‌دست می‌آید. معمولاً اگر مقدار ADX بالاتر از ۲۰ باشد، یعنی بازار وارد یک روند قوی شده است. اما چه از ADX استفاده شود یا نه، این اندیکاتور همچنان ممکن است سیگنال‌های اشتباه ارائه دهد.

بهبود دقت و قابلیت اطمینان اندیکاتور DMI

هیچ اندیکاتوری کامل نیست، اما چند نکته وجود دارد که می‌تواند به افزایش تعداد سیگنال‌های مؤثر اندیکاتور DMI کمک کند:

• استفاده از DMI در تایم‌فریم‌های بالاتر مانند ۱ ساعته و ۴ ساعته: در تایم‌فریم‌های پایین‌تر، به دلیل نوسانات بیشتر ناشی از معاملات با حجم بالا و عوامل بنیادی، احتمال سیگنال‌های اشتباه بیشتر است. تایم‌فریم‌های بالاتر روندهای باثبات‌تری ارائه می‌دهند که پیش‌بینی آن‌ها راحت‌تر است.
• ترکیب DMI با دیگر اسیلاتورها: این اندیکاتور را با اسیلاتورهایی ترکیب کنید که از فرمول‌های محاسباتی مختلف استفاده می‌کنند. DMI یک اندیکاتور اصلی نیست، بلکه به‌عنوان تاییدکننده سیگنال اندیکاتورهای روند یا الگوها عمل می‌کند.
• احتیاط در هنگام انتشار اخبار: اگرچه دوره‌ها می‌توانند داده‌های دقیقی ارائه دهند، اما نوسانات بیشتر و سیگنال‌های تأخیری اندیکاتورها ممکن است به اشتباه منجر شود. به‌عنوان مثال، DMI ممکن است نشان دهد که روند صعودی در حال افزایش است، در حالی که روند تقریباً به پایان رسیده است.

بطور کلی توصیه می‌شود که سیستم معاملاتی با استفاده از اندیکاتور DMI آزمایش شود. آزمایش باید در سه مرحله انجام شود:

1. آزمایش اولیه بر اساس داده‌های قیمت تاریخی: هدف شناسایی موقعیت‌هایی است که DMI دقیق‌ترین سیگنال‌ها را ارائه می‌دهد و همچنین شناسایی دارایی‌ها و تایم‌فریم‌های مؤثرتر، بهترین زمان روز، اندیکاتورهای تکمیلی برای DMI و بهترین تنظیمات برای استفاده.
2. فوروارد تست یا تست رو به‌ جلو (Forward Testing): داده‌های تاریخی را به دو بخش تقسیم کنید. برای مثال، یک دوره سه‌ساله را به دو بخش ۲.۵ سال و ۶ ماه تقسیم کنید. پارامترها را روی بخش ۲.۵ ساله بهینه‌سازی کنید. ۶ ماه باقی‌مانده به‌عنوان دوره آزمایش پیشرفته عمل می‌کند که باید نتایج مشابهی تولید کند.
3. آزمایش استراتژی با استفاده از حساب دمو: شما می‌توانید سیستم معاملاتی را در نرم‌افزار تست جداگانه که ابزارهای تحلیل تکنیکال را فراهم می‌آورد، آزمایش کنید.

ترکیب اندیکاتور DMI با آنالیز حجم

ترکیب اندیکاتور DMI با تحلیل حجم معاملات، دیدی دقیق‌تر و چندلایه از وضعیت بازار در اختیار معامله‌گران قرار می‌دهد و دقت سیگنال‌ها را به‌طور چشم‌گیری افزایش می‌دهد. اندیکاتور DMI به‌تنهایی در شناسایی قدرت و جهت روند عملکرد خوبی دارد، اما زمانی‌که با تحلیل حجم همراه شود، اعتبار روندها بیشتر تأیید شده و درک عمیق‌تری از مومنتوم قیمت به‌دست می‌آید.

در تحلیل حجم، تعداد معاملات انجام‌شده در یک بازه زمانی مشخص بررسی می‌شود که نشان‌دهنده قدرت حرکات بازار است. اگر یک روند که توسط DMI شناسایی شده با حجم بالا همراه باشد، نشان‌دهنده تعهد قوی معامله‌گران به آن روند است. اما اگر روند مشخصی از دید DMI با حجم کم همراه شود، ممکن است نشانه‌ای از ضعف در پایداری آن روند باشد و معامله‌گر را نسبت به ادامه آن دچار تردید کند.

زمانی‌که سیگنال‌های DMI را با روندهای حجمی ترکیب می‌کنیم، به‌دنبال هم‌راستایی بین جهت خطوط +DI و −DI با حجم معاملات هستیم. به‌عنوان نمونه، افزایش +DI همراه با رشد حجم می‌تواند نشانه‌ای از قدرت روند صعودی باشد.

همچنین کاهش حجم هم‌زمان با ادامه روند، می‌تواند هشداری برای ضعف یا احتمال بازگشت روند باشد. این رویکرد به معامله‌گر امکان می‌دهد تا سیگنال‌های قوی‌تر را از ضعیف‌تر تشخیص داده و با اطمینان بیشتری تصمیم‌گیری کند.

مقایسه اندیکاتور DMI و آرون

هدف از این مقایسه، بررسی تفاوت‌ها و کاربردهای دو اندیکاتور DMI و آرون در تحلیل تکنیکال است. این دو ابزار برای شناسایی جهت و قدرت روند بازار استفاده می‌شوند، اما از روش‌ها و محاسبات متفاوتی بهره می‌برند. در ادامه، به بررسی هرکدام از این اندیکاتورها و مقایسه آن‌ها خواهیم پرداخت.

اندیکاتور آرون چیست؟

اندیکاتور آرون یک ابزار تحلیل تکنیکال است که برای شناسایی تغییرات و قدرت روند استفاده می‌شود. این اندیکاتور توسط توشار چاند در سال ۱۹۹۵ توسعه یافت و به‌ویژه در شناسایی آغاز یک روند جدید مفید است. از آنجایی که این اندیکاتور زمان سپری‌شده از آخرین قله و دره را بررسی می‌کند، می‌تواند به شناسایی آغاز و پایان روندها و همچنین مراحل تثبیت کمک کند.

اندیکاتور آرون به‌طور خاص در شناسایی معکوس شدن روند و آغاز روندهای جدید موثر است. این اندیکاتور در بازارهایی که در آن‌ها حرکات قیمتی شامل قله‌ها و دره‌های مکرر هستند، کاربردی‌تر است و به‌طور کلی در بازارهایی که روندهای واضح دارند، برای شناسایی تغییرات روند مفید است.

بیشتر بخوانید: اندیکاتور آرون چیست

جدول مقایسه اندیکاتور آرون و DMI

مثال عملی استفاده از اندیکاتور DMI در معاملات

اگر در ترید مبتدی هستید، می‌توانید اندیکاتور DMI را به استراتژی خود اضافه کنید. کافی‌ست منتظر بمانید تا یکی از اندیکاتورها مثل الیگیتور یا مومنتوم شروع روند صعودی را نشان دهد و سپس با استفاده از DMI آن را تایید کنید.

این تایید باید در فاصله ۳ تا ۴ کندل انجام شود؛ اگر دیرتر اتفاق افتاد، بهتر است آن را نادیده بگیرید. از طرفی، تقاطع خطوط DMI مثبت و منفی می‌تواند یک سیگنال اولیه باشد که نیاز به تأیید از یک اندیکاتور روند دارد.

مثال معامله خرید (لانگ)

پارامترهای زیر را در نظر می‌گیریم:

• میانگین متحرک ساده (SMA) با دوره ۱۴، همسان با تنظیمات پیش‌فرض DMI
• اندیکاتور DMI با دوره ۱۴ بدون خط ADX
• +DI آبی و −DI قرمز
• نمودار چهارساعته (H4)، جفت‌ارز EUR/USD

ابتدا یک تحلیل تکنیکال اولیه انجام می‌دهیم. در نقطه ۱، خطوط DMI یکدیگر را قطع می‌کنند و از هم دور می‌شوند. خط آبی نشانه‌ای از شروع روند صعودی می‌دهد، هرچند این روند کوتاه‌مدت است. سپس روند نزولی شکل می‌گیرد و خطوط بالا و پایین نمودار، خط روند را مشخص می‌کنند. در این بازه، خطوط DMI بارها به هم می‌رسند که در ناحیه قرمز مشخص شده است؛ این به معنای بلاتکلیفی در بازار است.

اولین سیگنال معتبر زمانی اتفاق می‌افتد که قیمت، میانگین متحرک را از پایین قطع کرده و همزمان از خط روند هم عبور می‌کند. پس از بسته‌شدن اولین کندل بالای میانگین، حرکت صعودی آغاز می‌شود. در این زمان واگرایی بین خطوط DMI شکل می‌گیرد (فلش ۲) و خط آبی بالا می‌رود. معامله در کندل سوم باز می‌شود و نقطه ورود ۱٫۱۰۵۸ است که برابر با میانه کندل مشخص‌شده با فلش ۳ است. انتخاب میانه کندل باعث اطمینان از واقعی بودن شکست شده است.

نیمی از معامله پس از ۳۰ پیپ سود بسته می‌شود. ۵۰٪ دیگر زمانی بسته می‌شود که قیمت به میانگین متحرک برسد. در این مثال، ۵۰٪ معامله در قیمت ۱٫۱۰۹۰ (+۳۰ پیپ) و ۵۰٪ دیگر در ۱٫۱۱۱۳ (+۲۳ پیپ) بسته شد. البته این معامله به‌مدت ۵ روز باز بود، پس باید سواپ روزانه و سواپ سه‌برابری را هم در نظر گرفت.

مثال معامله فروش (شورت)

پارامترهای زیر را در نظر می‌گیریم:

• میانگین متحرک ساده (SMA) با دوره ۱۴
• اندیکاتور DMI با دوره ۱۴ بدون خط ADX
• +DI آبی و −DI قرمز
• نمودار چهارساعته (H4)، جفت‌ارز EUR/USD

در تحلیل اولیه، قیمت در یک روند صعودی قوی و در داخل یک کانال در حال حرکت بود. چند کندل سبز کوچک با کندل‌های قرمز بزرگ دنبال شده‌اند (فلش ۱)، که نشان می‌دهد روند صعودی پایدار نبوده و امکان برگشت وجود دارد. هرچند قیمت از بالا خط SMA را قطع کرده، اما DMI هنوز تأییدی نداده؛ چون خطوط به هم نزدیک هستند و واگرایی مشخصی دیده نمی‌شود.

فلش ۲ به یک سیگنال فروش اولیه اشاره دارد. یک کندل قرمز، هم از میانگین متحرک و هم از خط کانال عبور کرده و کندل بعدی نیز قرمز است و به‌طور کامل بیرون کانال بسته می‌شود. خط −DI قرمز رنگ بالا می‌رود و واگرایی بین خطوط شکل می‌گیرد. دو کندل سبز کوچک، اصلاح قیمت را نشان می‌دهد، اما DMI همچنان روند نزولی را تأیید می‌کند.

زمانی که یک کندل قرمز، دو کندل سبز قبلی را به‌طور کامل بپوشاند، معامله فروش باز می‌شود؛ زیرا همه علائم، ادامه روند نزولی را تأیید می‌کنند. نقطه ورود ۱٫۱۱۲۴ است. ۵۰٪ معامله پس از ۳۰ پیپ سود بسته می‌شود و باقی‌مانده زمانی بسته می‌شود که قیمت بازگشت کرده و به میانگین متحرک برسد.

سوالات متداول

جمع‌بندی

اندیکاتور DMI ابزاری برای بررسی قدرت روند صعودی یا نزولی در بازار است. این اندیکاتور با مقایسه اوج و کف قیمت‌های فعلی و قبلی و هموارسازی نتایج از طریق EMA، سیگنال‌هایی ارائه می‌دهد که جهت و قدرت روند را نشان می‌دهند. زمانی که خط +DI بالاتر از −DI قرار بگیرد و به‌سمت بالا حرکت کند، روند صعودی تأیید می‌شود و در حالت معکوس، روند نزولی محتمل است.

سیگنال‌های DMI در بازارهای رونددار و تایم‌فریم‌های یک ساعته و بالاتر قابل اعتمادتر هستند و نباید در بازارهای سایدوی به آن‌ها تکیه کرد. این اندیکاتور زمانی بیشترین دقت را دارد که همراه با اندیکاتورهای روند و اسیلاتورهای دیگر استفاده شود. معامله‌گران می‌توانند با تست استراتژی‌های مختلف، کاربرد مؤثر DMI را برای سبک معاملاتی خود بیابند و آن را بهینه‌سازی کنند.